BÁO CÁO SƠ BỘ KẾT QUẢ KHAI QUẬT PHẾ TÍCH CHÂU THÀNH LẦN THỨ 3 - 2022
Ngày 18/8/2022, Bảo tàng tỉnh Bình Định phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam tổ chức buổi Báo cáo sơ bộ Kết quả khai quật khảo cổ phế tích Tháp Châu Thành (Khu vực Châu Thành, phường Nhơn Thành, thị xã An Nhơn) lần thứ 3.
Tổng thể buổi Báo cáo sơ bộ Kết quả khai quật khảo cổ phế tích Tháp Châu Thành lần thứ 3
Tham dự có Đ/c Huỳnh Văn Lợi - Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao; TS. Phạm Văn Triệu - Viện Khảo cổ học Việt Nam, chủ trì khai quật; TS. Lê Đình Phụng - Hội Khảo cổ học Việt Nam; đại diện một số Sở, ngành liên quan; đ/c Mai Xuân Tiến - Phó Chủ tịch UBND thị xã An Nhơn; đ/c Tô Hồng Phương - Trưởng phòng VHTT thị xã An Nhơn, lãnh đạo phường Nhơn Thành, cùng phóng viên các cơ quan thông tấn báo chí.
Phế tích Châu Thành tọa lạc trên gò đất cao, có diện tích khoảng 3000m2 thuộc khu vực Châu Thành, phường Nhơn Thành, thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định. Đây là khu phế tích có vị trí quan trọng, nằm trong vùng lõi di sản văn hóa Champa tại Bình Định. Năm 2020 và 2021, Bảo tàng tỉnh Bình Định phối hợp với Viện Khảo cổ học tiến hành khai quật tại phía Đông phế tích, phát hiện nhiều nền móng kiến trúc chồng lên nhau, đặc biệt phát hiện được mặt bằng hoàn chỉnh kiến trúc đền thờ “đá thiêng”.
Thời gian khai quật năm 2022, diễn ra vào tháng 7 và tháng 8, theo Quyết định 1197/QĐ-BVHTTDL, ngày 24/5/2022 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Hố khai quật năm 2022 được mở ở phía Tây gò, theo chiều Bắc - Nam, cách hố khai quật năm 2020 khoảng 18,7m, với tổng diện tích là 200m². Ngoài ra, đoàn khảo cổ tiếp tục mở rộng về phía Nam hố khai quật năm 2021, theo hướng kiến trúc, nhằm làm rõ hơn mặt bằng kiến trúc.
Phế tích Châu Thành tọa lạc trên gò đất cao, có diện tích khoảng 3000m2 thuộc khu vực Châu Thành, phường Nhơn Thành, thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định. Đây là khu phế tích có vị trí quan trọng, nằm trong vùng lõi di sản văn hóa Champa tại Bình Định. Năm 2020 và 2021, Bảo tàng tỉnh Bình Định phối hợp với Viện Khảo cổ học tiến hành khai quật tại phía Đông phế tích, phát hiện nhiều nền móng kiến trúc chồng lên nhau, đặc biệt phát hiện được mặt bằng hoàn chỉnh kiến trúc đền thờ “đá thiêng”.
Thời gian khai quật năm 2022, diễn ra vào tháng 7 và tháng 8, theo Quyết định 1197/QĐ-BVHTTDL, ngày 24/5/2022 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Hố khai quật năm 2022 được mở ở phía Tây gò, theo chiều Bắc - Nam, cách hố khai quật năm 2020 khoảng 18,7m, với tổng diện tích là 200m². Ngoài ra, đoàn khảo cổ tiếp tục mở rộng về phía Nam hố khai quật năm 2021, theo hướng kiến trúc, nhằm làm rõ hơn mặt bằng kiến trúc.
Kiến trúc bắt góc vuông vứt được phát lộ tại hố khai quật phế tích Châu Thành lần thứ 3, năm 2022.
Sau khi bóc các lớp đất, các kiến trúc mới được phát hiện có sự liên kết với các kiến trúc trong hai đợt khai quật trước. Đồng thời các hiện vật cũng có sự tương đồng với các loại hình như đầu ngói ống trang trí hoa sen, mặt hề và số lượng ngói âm dương, trong đó có một số mảnh ngói có in ô vuông kiểu Hán. Hai kiến trúc tường bao được phát hiện trong đợt khai quật năm 2022 được các nhà khoa học xác định có niên đại khoảng thế kỷ IV - VI. Như vậy, đợt khai quật đã xuất lộ mặt bằng của hai tường bao của hai giai đoạn khác nhau. Trong kiến trúc Ấn Độ giáo, tường bao (hay còn gọi antarmandala) có chức năng giới hạn không gian thiêng, ngăn cách thế giới các vị thần và con người. Việc xuất hiện các tường bao cho phép dự đoán được vị trí của ngôi đền thờ chính, cũng như quy mô của một công trình tôn giáo.
Trong hố khai quật còn xuất hiện nền móng đá ong, đây là vật liệu xây dựng phổ biến trong các kiến trúc thời Vijaya, đồng thời phát hiện các loại hình gốm và đá trang trí điểm góc tương đồng với môtip trang trí trên tháp Cánh Tiên, tháp Thủ Thiện và phế tích tháp Mắm, cho nên kiến trúc đá ong có niên đại khoảng thế kỷ XIII.
Theo TS. Phạm Văn Triệu, chủ trì đợt khai quật: Qua ba đợt khai quật phế tích Châu Thành đã cho thấy sự chuyển biến về các loại hình kiến trúc từ sớm đến muộn. Từ đền thờ đá thiêng với kiến trúc đơn lẻ, không gian mở, có quy mô nhỏ, người Champa đã xây dựng nên những đền thờ, khung gỗ, mái lợp ngói âm dương, cùng với đó là hệ thống đường dẫn và tường bao. Càng về giai đoạn sau khi cùng với sự phát triển về kỹ thuật xây dựng và sự thịnh vượng của vương quốc Champa, có đủ nguồn lực xây dựng nên những ngôi tháp có quy mô lớn.
Trong hố khai quật còn xuất hiện nền móng đá ong, đây là vật liệu xây dựng phổ biến trong các kiến trúc thời Vijaya, đồng thời phát hiện các loại hình gốm và đá trang trí điểm góc tương đồng với môtip trang trí trên tháp Cánh Tiên, tháp Thủ Thiện và phế tích tháp Mắm, cho nên kiến trúc đá ong có niên đại khoảng thế kỷ XIII.
Theo TS. Phạm Văn Triệu, chủ trì đợt khai quật: Qua ba đợt khai quật phế tích Châu Thành đã cho thấy sự chuyển biến về các loại hình kiến trúc từ sớm đến muộn. Từ đền thờ đá thiêng với kiến trúc đơn lẻ, không gian mở, có quy mô nhỏ, người Champa đã xây dựng nên những đền thờ, khung gỗ, mái lợp ngói âm dương, cùng với đó là hệ thống đường dẫn và tường bao. Càng về giai đoạn sau khi cùng với sự phát triển về kỹ thuật xây dựng và sự thịnh vượng của vương quốc Champa, có đủ nguồn lực xây dựng nên những ngôi tháp có quy mô lớn.
Đại biểu tham dự buổi báo cáo nghiên cứu các hiện vật khai quật được tại phế tích Châu Thành
Phát biểu tại buổi Báo cáo, Đ/c Huỳnh Văn Lợi, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao đánh giá cao giá trị lịch sử - văn hóa của phế tích Châu Thành và biểu dương nổ lực của đoàn khai quật, đề nghị chính quyền địa phương đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nâng cao ý thức người dân trong việc gìn giữ, bảo vệ di tích; đồng thời giao Bảo tàng tỉnh Bình Định đề xuất kế hoạch bảo tồn, phát huy giá trị trong tương lai và tiếp tục đầu tư nghiên cứu khai quật trong thời gian đến, tiếp đó tiến hành nghiên cứu lập hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích.
Tác giả bài viết: Đặng Văn Đệ
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
Danh mục
Thống kê
- Đang truy cập17
- Hôm nay79
- Tháng hiện tại595
- Tổng lượt truy cập32,350